سرنوشت نیک یک جشن کهن در گیلان، از تابو تا ثبت ملی

تابستان داغ که آغاز می شود هرکجا خرماپزان، در گیلان برنج پزان است؛ خوشه چینان راهی شالیزارهایی می شوند که دست رنجشان را برچینند و پاداش تلاششان را به جشن خرمن جشن بگیرند اما در گاهشمارشان جشنی تابستانه به نام نوروزبل به قدمتی چند هزار ساله نیز وجود دارد که در سال هایی نه چندان دور، آوردن نامش دشوار بود و هر کجا برگزار می شد، به سرعت برهم زده می شد و انگ آتش پرستی دامان برگزارکنندگان را می گرفت.
به همت پژوهش اصالت ورزان و مسئولان، نوروز بل ماندگار شد و اینک آئینش، روح گردشگران داخل و خارج را صیقل می دهد. ناصر وحدتی خواننده بلندآوازه و پژوهشگر فولکلوریک گیلان از روزهایی می گوید که این جشن به دلایل واهی و بدون سند برهم می خورد و موجب آزار اصالت ورزان و آنانی می شد که یادگاران کهن نیاکانشان را پاس می داشتند.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان می کند: گیلان سراسر آئین و نشاط است و پاسداشت این آئین های پر مفهوم و یادگار نیاکان نیک اندیش، می تواند صیقل دهنده روح و نشاط آفرین جامعه باشد.
وی ادامه می دهد: آئین نوروز بل به معنی آتش نوروزی، نام جشنی است که آغاز سال دیلمی بوده و به مناسبت بزرگداشت آن، شعله نوروزی افروخته می شد اما متاسفانه این جشن به اشتباه از سوی برخی، آتش پرستی تلقی می شد.
وحدتی ادامه داد: نوروز بل در واقع تقدیری از آتش در اوج گرمای تابستان است به این دلیل که این انرژی، عبور از سرمای سخت و جانکاه زمستان را برای پیشینیان تسهیل می کرد حتی امروز که به مدد فناوری، زندگی ها بسیار آسان تر شده، باز هم آتش در زمستان مأمن است چه رسد به هزاران سال پیش که زمستان، فصل بیماری های کشنده آدمیان بوده است.
وی ضمن ابراز خرسندی از ثبت ملی جشن نوروزبل در دولت یازدهم می گوید: آئین ها و جشن ها ضمن پاسداشت میراث فرهنگی این سرزمین، سهم مهمی در نو کردن روحیه و نشاط اجتماعی دارند، علاوه برآن می توانند عاملی مهم در توسعه گردشگری و رونق اقتصادی استان محسوب شوند.
آئین نوروز بل در فهرست آثار ملی به شماره ۱۳۷۱ به ثبت رسیده است. مراسم آغاز سال جدید (نوروز بل) به طور متغیر وابسته به محل برگزاری و نحوه قرار دادن پنج روز کبیسه، بین سیزدهم تا هفدهم مردادماه است.
در همین زمینه مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان در گفت وگو با ایرنا، با بیان اینکه نوروزبل به آخرین روز از سال دیلمی اطلاق می شود، این آئین را مبنایی برای پایان فصل برداشت و شروعی برای آغاز فصل کوچ قلمداد کرد که ۱۵۹۱ سال از آن می گذرد.
رضا علیزاده بر لزوم حفظ و صیانت از آئین و رسوم کهن گیلان بعنوان سند هویتی این اقلیم تاکید کرد و افزود: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با جدیت ثبت نوروزبل را پی گرفت و در نهایت موفق به درج آن در فهرست آثار ملی شد.
وی ثبت ملی نوروزبل را انگیزه اصلی برای برگزاری جشنواره نوروزبل دانست و تصریح کرد: برای اجرای این رویداد ارزشمند فرهنگی، روستای نوروزمحله بخش دیلمان از توابع شهرستان سیاهکل، انتخاب و پس از امکان سنجی های اولیه، چندین نشست تخصصی با حضور مسئولان، محققان و فعالان فرهنگی برای اجرای هرچه بهتر این مراسم برپا شده است.
به گفته علیزاده، جذب گردشگر در شهرستان ها نباید تنها متکی بر جاذبه های طبیعی و چند اثر شناخته شده باشد لذا باید بکوشیم با پرداختن به آئین ها و سنن اصیل هرمنطقه ، نسبت به توسعه پایدار گردشگری اقدام شود.
نوروزبل امروز به صحنه تئاتر گیلان نیز راه یافته بطوریکه محمدعلی صادق حسنی از هنرمندان مطرح لاهیجان این آئین را به صورت نمایشی درآورده که طی سه روز در شهر لاهیجان اجرا شد و برای شرکت در جشنواره آئینی محلی مریوان، آماده است.
مراسم آغاز سال جدید مردم گیلان و مازندران (نوروزبل) براساس گاهشماری دیلمی بین سیزدهم تا هفدهم مرداد ماه برگزار می‌شد که روز دقیق آغاز سال گیلکی، ۱۷ مرداد ماه هجری شمسی محاسبه شده است.
آئین ها و مراسمی که از زمان های گذشته به ما ارث رسیده، علیرغم اینکه بیانگر قدمت و پیشینه تاریخی جامعه ماست، گویای هویت فرهنگی ما نیز هست و به سخن دیگر، این آئین ها همانند شناسنامه ای هستند که مشخصات ایرانی بودن و اسلامی بودن بر صفحات آن حک شده است.